Agresja u seniora pojawiać się może bardzo często. Jest to jedno z trudniejszych wyzwań w pracy opiekunki osób starszych- wymaga wiele cierpliwości, opanowania, asertywności. Agresja nie wynika najczęściej ze złośliwości osoby starszej, a jest wynikiem różnych schorzeń, poczucia samotności czy zagubienia.
Czasem pojawia się także na skutek dopływu do seniora zbyt dużej liczby bodźców, z którymi sobie nie radzi, to powoduje rozdrażnienie mogące przerodzić się w agresję. Formą agresji może być oczywiście także agresja słowna – jak sobie radzić w takich sytuacjach?
Skąd agresja u seniorów?
Przyczyn agresywnych zachowań u seniorów, w tym agresji słownej, może być wiele. Są to np. przyczyny związane z fizjologią i bardzo niskim poziomem serotoniny, bardzo ważnego neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym. Agresja może też być skutkiem frustracji spowodowanej przewlekłym bólem, chorobami, może być nawet objawem wielu chorób somatycznych. Senior nie akceptuje czasem rzeczywistości, w jakiej się znalazł- tego, że jest ciało jest już stare i niedołężne, tego, że usłyszał diagnozę nieuleczalnej choroby, tego, że został sam po śmierci współmałżonka.
To wszystko wywołuje w nim poczucie lęku, bezsilności, złości na świat i w ostateczności także agresję skierowaną często na opiekunka czy członków rodziny. Seniorem często targają emocje, których nie rozumie i które trudno jest przewidzieć, a to także może stanowić źródło agresywnych zachowań. Agresja wynika także często z przyjmowania niektórych leków- jest skutkiem ubocznym np. leków pobudzających. Agresja może się pojawiać na poziomie aktywnym- jest to użycie siły w stosunku do innej osoby w bezpośredni sposób. Senior utrudnia wykonywanie przy nim codziennych czynności (np. mycie, karmienie), może gryźć, kopać, rzucać przedmiotami.
Agresja na poziomie aktywnym to także agresja słowna- wyzwiska, rozkazy i groźby pod adresem opiekuna czy członka rodziny. Poziom bierno- agresywny objawia się w zaciśniętych dłoniach seniora, gwałtownych ruchach czy w prowokującym spojrzeniu.
Jak radzić sobie z agresją słowną?
Choć to bardzo trudne, postawa opiekuna wobec agresywnego seniora, który rzuca obelgi, wyzwiska czy groźby musi być łagodna, cierpliwa, ale i asertywna. Jeżeli opiekun dodatkowo okazałby złość, zniecierpliwienia czy rozdrażnienie, senior mógłby być dodatkowo pobudzony, a cała napięta sytuacja ulegałaby jedynie zapętleniu i psychicznemu wypaleniu obu osób. Jeżeli mimo agresji słownej ze strony podopiecznego, mówimy do niego spokojnie i zachowujemy pełen szacunek dla jego osoby, zwiększamy szansę na wyeliminowanie z jego zachowania agresji.
Opiekun musi starać się rozumieć zachowanie swojego podopiecznego- mieć świadomość, iż agresja słowna (i każda inna) często nie jest działaniem złośliwym, a raczej wynikiem zaburzeń chorobowych na tle somatycznym i intelektualnym. Opiekując się seniorem przejawiającym agresywne zachowania należy mówić do niego spokojnym, ale zdecydowanym tonem, komunikaty muszą być proste i w pełni zrozumiałe dla seniora. Podczas przebywania z osobą starszą powinniśmy zawsze starać się być pewnymi siebie, czego przejawem powinna być wyprostowana sylwetka ciała (komunikat „nie boję się ciebie, nie zastraszysz mnie”).
Starać się należy, by nie krytykować seniora, by rozmawiać z nim rzeczowo, bez ogólników. Warto postarać się chwalić seniora, przypominać mu, iż jest w czymś dobry, iż świetnie sobie radzi i jest wartościowym człowiekiem.
Leki uspokajające czy terapia?
Jeżeli mamy do czynienia z agresją u seniora, możemy wspomóc go poprzez podanie środków uspokajających. Takie działanie musi być zawsze bezwzględnie skonsultowane z lekarzem- nawet jeżeli zamierzamy podać seniorowi lek bez recepty. Lekarz oceni ogólny stan pacjenta, możliwe interakcje środka uspokajającego z innymi zażywanymi lekarstwami i ogólną zasadność podania takich środków.
Jeżeli agresja ma podłoże związane z poczuciem bezsensu, samotności (np. po stracie kochanego współmałżonka), depresji i innymi zaburzeniami psychologicznymi, warto spróbować skorzystać z pomocy psychologa czy psychoterapeuty. Rozmowa z fachowcem może przynieść pożądane efekty i być może jest najprostszym rozwiązaniem wielu nawarstwiających się tematów, które sprawiają seniorowi emocjonalny ból i są powodem agresywnych zachowań.
